Czy pracodawca może poddać pracownika badaniu na zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu? Nie, ponieważ pracodawca nie ma takiej podstawy prawnej, która zezwoli mu na dokonanie kontroli trzeźwości pracownika. Badanie stanu trzeźwości na żądanie pracodawcy może wykonać jedynie uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego np. Policja. W artykule 17 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, czytamy:
1. Kierownik zakładu pracy lub osoba przez niego upoważniona mają obowiązek niedopuszczenia do pracy pracownika, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że stawił się on do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo spożywał alkohol w czasie pracy. Okoliczności stanowiące podstawę decyzji powinny być podane pracownikowi do wiadomości.
2. Uprawnienia kierownika zakładu pracy, o którym mowa w ust. 1, służą również organowi nadrzędnemu nad danym zakładem pracy oraz organowi uprawnionemu do przeprowadzenia kontroli zakładu pracy.
3. Na żądanie kierownika zakładu pracy, osoby przez niego upoważnionej, a także na żądanie pracownika, o którym mowa w ust. 1, badanie stanu trzeźwości pracownika przeprowadza uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego. Zabiegu pobrania krwi dokonuje osoba posiadająca odpowiednie kwalifikacje zawodowe. Do badania stanu trzeźwości stosuje się przepisy, wydane na podstawie art. 47 ust. 2.”
W związku z powyższym pracodawca nie ma podstawy prawnej do wyrywkowego czy prewencyjnego badania pracowników alkomatem. Takie uprawnienie posiada jedynie uprawniony organ np. Policja. Policjant dokonujący badania stanu trzeźwości pracownika na żądanie pracodawcy przeprowadza je na zasadach określonych w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie badań na zawartość alkoholu w organizmie z dnia 28 grudnia 2018 r. Na temat sposobu przeprowadzania badań szczegółowo można przeczytać w artykule: Badanie alkomatem – czy znasz swoje prawa?
Co jeśli pracownik odmówi poddania się badaniu na zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu? W takiej sytuacji policjant w przypadku zaistnienia przesłanek wynikających z art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi może od pracownika pobrać krew, ale tylko w przypadku jeśli jest sprawcą przestępstwa lub wykroczenia.
„Jeżeli zachodzi podejrzenie, że przestępstwo lub wykroczenie zostało popełnione po spożyciu alkoholu, osoba podejrzana może być poddana badaniu koniecznemu do ustalenia zawartości alkoholu w organizmie, w szczególności zabiegowi pobrania krwi. Zabiegu pobrania krwi dokonuje osoba posiadająca odpowiednie kwalifikacje zawodowe.”
W tym celu policjant ma prawo do użycia wobec osoby środków przymusu bezpośredniego oraz prawo do jej zatrzymania w celu doprowadzenia i przymusowego pobrania krwi.
Przykładowym wykroczeniem popełnionym przez pracownika znajdującego się pod wpływem alkoholu jest np. podjęcie czynności zawodowej tj. art. 70 § 2 Kodeksu Wykroczeń
„Kto wbrew obowiązkowi zachowania trzeźwości znajduje się w stanie po użyciu alkoholu, środka odurzającego lub innej podobnie działającej substancji lub środka i podejmuje w tym stanie czynności zawodowe lub służbowe podlega karze aresztu albo grzywny.”
Należy zwrócić uwagę, że nie jest podejmowaniem czynności zawodowych czy służbowych samo przebywanie w miejscu, gdzie mają być wykonywane. Jeżeli zatem pracownik przychodzi do miejsca pracy w stanie po użyciu alkoholu lub spożywa w nim alkohol, nie popełnia wykroczenia do czasu, aż w tym stanie podejmie czynności zawodowe lub służbowe.
Przykładem przestępstwa w miejscu pracy może być np. narażenie człowieka na niebezpieczeństwo tj. art. 160 § 1 Kodeksu Karnego
„Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.”
Należy zwrócić uwagę, że katalog przestępstw i wykroczeń, które pracownik może popełnić jest znacznie szerszy. Wymienione przykłady miały jedynie na celu wskazanie najczęściej popełniane czyny zabronione na podstawie których policjant może wobec pracownika zastosować środki przymusu bezpośredniego, zatrzymać go, a następnie przymusowo pobrać krew w przypadku odmowy poddania się badaniu na zawartość alkoholu w wydychanym powietrzu.
W przypadku gdy pracodawca zażąda przeprowadzenia przez Policję badania stanu trzeźwości, a pracownik nie jest sprawcą wykroczenia ani przestępstwa to badanie przeprowadza się za zgodą pracownika. W przypadku odmowy poddania się takiemu badania policjant odstępuje od czynności.
Autor: st. asp. Klaudiusz Łuszcz, mł. asp. Grzegorz Waleczek