18 stycznia w Katolickim Liceum Ogólnokształcącym im. Melchiora Grodzieckiego w Cieszynie w ramach projektu Forum Logicum odbyła się debata pod tytułem „Czy można pogodzić liberalizm i sprawiedliwość?”. Dyskusję poprowadził prof. dr hab. Robert Piłat, a wśród zaproszonych gości znaleźli się: dr hab. Kordula Świętorzecka, prof. dr hab. Rafał Abdank Kozubski i dr Lucjan Wroński, głos zabrała również prof. dr hab. Katarzyna Olbrycht. Na spotkaniu jako gość honorowy pojawił się także biskup prof. dr hab. Roman Pindel.
– Dzisiejsze spotkanie jest po to, aby zrodziło się w nas myślenie[…]Bardzo ważne jest, abyśmy się nie bali myśleć, stawiać pytań, szukać rozwiązań i przede wszystkim rozmawiać ze sobą nawzajem. Przez siedem czwartków nasza szkoła była miejscem rozwijania umiejętności krytycznego myślenia. Dziś jest przed nami podsumowanie, które nie będzie tylko szkolnym rozliczeniem tego czasu, ale przed wszystkim stanie się dla nas wszystkich ucztą myślenia, do której chcę państwa zaprosić. – mówił ks. Tomasz Sroka, dyrektor cieszyńskiego liceum katolickiego.
Przedmiotem czwartkowej debaty stały się trzy koncepcje sprawiedliwości zaprezentowane przez prof. Piłata oraz prof. Świętorzecką. Pierwsza z nich to koncepcja zdolności, która zakłada, że należy respektować szanse i możliwości (ang. capacity) każdej jednostki żyjącej w społeczeństwie do prowadzenia godnego życia; kolejna to koncepcja komunitarystyczna, u podstaw której leży przekonanie, że nie da się sformułować ogólnej teorii sprawiedliwości, jest ona możliwa wyłącznie w konkretnym społeczeństwie, gdzie występuje dystrybucja dóbr, które nie mogą nachodzić jedne na drugie. Niesprawiedliwe jest, gdy na podstawie dóbr zdobytych w jednej dziedzinie, jednostka rości sobie prawo do innych sfer. Ostatnią rozważaną teorią była koncepcja Johna Rawlsa ugruntowana na zasadzie Justice as Fairness – sprawiedliwość jako bezstronność. Przedmiotem sprawiedliwości jest tu struktura bazowa społeczeństwa lub sposób, w jaki główne instytucje (zespoły praw) dokonują podziału dóbr, obowiązków i praw.
Po wstępie rozpoczęła się debata, zaproszeni goście wyrazili swoje zdanie, oceniając poszczególne teorie sprawiedliwości. Prof. Rafał Abdank Kozubski podkreślił, że podstawowym brakiem wszystkich trzech teorii jest nieuwzględnienie czynnika psychologicznego. Zaznaczył także, że z punktu widzenia społeczeństwa to koncepcja liberalizmu jest najbliższa sprawiedliwości, bowiem, gdy nie zgadzamy się na liberalizm, automatycznie wyrażamy zgodę na dominację jakichś ludzi nad innymi ludźmi.
Dr Wroński przyznał, że pod względem intuicji moralnej to komunitarianie są najbardziej przekonujący zarówno pod względem przykładów, jak i argumentacji. Zakładają oni trzy słuszne zasady sprawiedliwej dystrybucji dóbr – wolną wymianę, zasługę oraz potrzebę.
Prof. Świętorzecka choć podkreśla, że nie jest liberałem, wybrała teorię Rawlsa, która według niej ma wiele cennych spostrzeżeń i prawidłową konstrukcję formalną. Profesor zaznaczyła jednak, że koncepcja ta wymaga pewnej modyfikacji, choćby poprzez rozszerzenie o fragmenty dynamicznie czy też zrelatywizowanie jej co do czasu.
Prof. Olbrycht natomiast zwróciła uwagę na to, że tylko teoria komunitarystyczna oraz teoria zdolności biorą pod uwagę elementy, które bronią człowieka i mówią o społeczeństwie w kategoriach wspólnoty, a nie wyłącznie jako o strukturze organizacyjnej. Prof. Olbrycht dodała również, że szczególnie ważna w koncepcji sprawiedliwości powinna być moralność.
Na koniec prof. Piłat poruszył kilka kwestii zapisanych na kartkach, które pozostawili słuchacze, co uczyniło dyskusję jeszcze ciekawszą. Debata ta była uwieńczeniem projektu zorganizowanego przez Forum Logicum, który na celu ma edukację uczniów z zakresu filozofii, logiki i teorii argumentacji.
A.H.
